Տոներ

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է հուվարի 1-ին

     Նոր Տարին նշվում է մեկ ամբողջ շաբաթ՝ սկսած դեկտեմբերի 31-ից, որի ընթացքում ամանորյա սեղանը ծածկվում է տարբեր ուտեստներով և քաղցրավենիքներով: Տոնի ընթացքում մարդիկ փոխանակվում են նվերներով, ամանորյա մաղթանքներով, և նրանց դռները միշտ բաց են բոլորի առջև: Այցելությունները սկսվում են հունվարի 1-ից և շարունակվում են մինչև հունվարի 6-ը՝ Սուրբ Ծննդյան տոնը:

Երեխաները հավատում են, որ Ձմեռ Պապը նվերներ է բերում Ամանորի նախօրեին, և այդ իսկ պատճառով նրանք Նոր Տարուց մի քանի օր առաջ նամակ են գրում Ձմեռ Պապին՝ նշելով, ինչ նվեր են ցանկանում ստանալ:

(պաշտոնական, կրոնական տոն)

Նշվում է հունվարի 6-ին

     Սուրբ Ծնունդը՝ Քրիստոսի ծննդյան տոնը, նշվում է ամբողջ աշխարհում: Հայերը իրենց հերթին նշում են այս քրիստոնեական տոնը Աստվածահայտնության (մկրտության) տոնի հետ միասին և հաճախում են եկեղեցի: Ծիսակատարության մաս է կազմում «Ջրօրհնեքը», երբ ջուրը օրհնվում է սուրբ մյուռոնով՝ խորհրդանշելով Քրիստոսի մկրտությունը:

Տոնի առավել գեղեցիկ և բովանդակալից պահերը տեղի են ունենում ինչպես տանը, այնպես էլ եկեղեցում: Շատ ընտանիքներ հաճախում են եկեղեցի Սուրբ Ծննդյան նախօրեին և առավոտյան: Այնուհետև նրանք վայելում են ավանդական սուրբ ճաշը, որի ընթացքում հիմնականում մատուցում են ձուկ և կարագով պատրաստված բրինձ: Ընթրիքի հետ մատուցվում է նաև գինի:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է հուվարի 28-ին

 Հունվարի 28-ը Հայաստանի Հանրապետության տոնացույցում նշվում է որպես Բանակի օր: Այս օրը մեծ կարևորություն ունի հայ ժողովուրդի համար, քանի որ Հայոց բանակն է պետության ու ազգի միակ պաշտպանը, և նրա հզորությունից է կախված հայ ժողովրդի ապագան:

1992 թվականի հունվարի 28-ին ՀՀ Գերագույն խորհուրդը ընդունեց «Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության մասին» բանաձևը, որն էլ դարձավ Ազգային բանակի ստեղծման սկիզբը:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է հունվարի 18-ից փետրվարի 23-ն ընկած ժամանակահատվածում (շարժական  տոն)

Սուրբ Սարգիս զորավարը հայոց ամենասիրելի սրբերից է և հատկապես մեծ ժողովրդականություն է վայելում երիտասարդների շրջանում: Այս տոնը նշվում է Զատիկի տոնից 63 օր առաջ՝ շաբաթ օրը, հունվարի 18-ից փետրվարի 23-ն ընկած ժամանակահատվածում: Տոնի նախօրեին երիտասարդները ուտում են աղի բլիթ՝ առանց ջուր խմելու, որպեսզի երազ տեսնեն: Նրանք հավատում են, որ Սուրբ Սարգիսը որոշում է իրենց ճակատագիրը, և այն անձը, ով նրանց ջուր կտա երազում, կդառնա իրենց ապագա կողակիցը:

Այդ օրը ժողովրդական սովորույթներից է նաև փոխինդով լի մատուցարանը դնել տան տանիքին կամ պատշգամբին և սպասել Ս. Սարգիս զորավարի ձիու պայտի հետքին: Ըստ ավանդույթի՝ Ս. Սարգիսը պետք է հրեշտակների ուղեկցությամբ անցնի, և ում մատուցարանի մեջ դրված ալյուրի կամ փոխինդի մեջ թողնի իր սպիտակ ձիու պայտի հետքը, այդ տարի կիրականանա նրա երազանքը:

(կրոնական տոն)

Նշվում է փետրվարի 14-ին

Ըստ կրոնական ավանդության՝ այս տոնը կապված է Տիրոջ՝ կրակով գալստյան հետ: Հայոց եկեղեցին նշում է այն փետրվարի 14-ին՝ Սուրբ Ծննդյան տոնից (հունվարի 6-ից) 40 օր հետո, որից էլ առաջացել է այս տոնի անվանումը՝ «Տյառնընդառաջ»՝ Տիրոջն ընդառաջ: Հիմնական արարողությունը բաղկացած է խարույկից, որը խորհրդանշում է գարնան գալուստը:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է  մարտի  8-ին

  Կանանց միջազգային տոնը մեծ ժողովրդականություն է վայելում հայերի մոտ: Տղամարդիկ նվերներ են նվիրում գեղեցիկ սեռի ներկայացուցիչներին, իսկ փողոցները պատվում են ծաղիկներով: Սովորաբար տոնը նշվում է ընկերական շրջապատում՝ այցելելով սրճարաններ, ռեստորաններ:

(կրոնական տոն)

Նշվում է մարտ-ապրիլ ընկած ժամանակահատվածում  (շարժական տոն)

    Սուրբ Զատիկը ամենասիրելի և ամենից սպասված տոնն է քրիստոնեական աշխարհում: Բոլոր մարդիկ ողջունում են միմյանց՝ «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց», «Օրհնյալ է հարությունը Քրիստոսի» խոսքերով: Մեծ Պահքի շրջանում՝ Զատիկից 40 օր առաջ, հայ ընտանիքները ոսպ կամ այլ հացահատիկ են դնում սկուտեղի վրա՝ ծածկած բամբակի բարակ շերտով, և պահում են տան լուսավոր վայրում մինչև ծիլերի հայտնվելը, որոնք խորհրդանշում են գարունը և բնության զարթոնքը: Այնուհետև սկուտեղի վրա դնում են ներկված ձվեր, որոնք զարդարում են Զատիկի սեղանը:

(պաշտոնական տոն)
Նշվում է մայիսի 1-ին
   Մայիսի 1-ը, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ աշխարհի մի շարք երկրներում, նշվում է որպես Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օր: Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օրն առաջին անգամ նշվել է 1890թ. Ավստրո-Հունգարիայում, Գերմանիայում, Դանիայում, Իսպանիայում, Իտալիայում, Բելգիայում, ԱՄՆ-ում և մի շարք այլ երկրներում:

(պաշտոնական տոն)
Նշվում է մայիսի 28-ին
      Նշվում է մայիսի 28-ին: 1918 թվականի մայիսի 28-ին հայ ժողովուրդը վերականգնեց ազգային պետականությունը՝ շուրջ կես հազարամյակ կորցրած ինքնիշխանությունից հետո: Այս տոնակատարությունը նշանավորում է Հայաստանի Հանրապետության անկախության սկիզբը: Ընդամենը 2 տարի տևած անկախությունից հետո՝ ՀՀ-ն ներառվեց ԽՍՀՄ-ի կազմում ավելի քան 70 տարի՝ պահպանելով հաջորդ սերնդի ինքնորոշման հույսը և ոգեշնչված ոգին:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է հուլիսի 5-ին

   ՀՀ Սահմանադրությունը ընդունվել է 1995 թվականի հուլիսի 5-ին համապետական հանրաքվեի միջոցով: Սահմանադրության օրը Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնական տոներից է, որն նշվում է ամեն տարի հուլիսի 5-ին՝ որպես ՀՀ պետականության կարևորագույն փաստաթղթի ընդունման հիշատակություն: Այս տոնը խորհրդանշում է երկրի հիմնարար օրենքի ընդունումն ու նրա վրա հիմնված իրավունքի ու օրենքի գերակայությունը, ինչը հաստատում է երկրի անկախությունը և ժողովրդավարությունը։

(կրոնական տոն)

Նշվում է հուլիսին (շարժական տոն)
  Ավանդական հայկական տոների շրջանակում Վարդավառը հայկական առավել տարածված ամառային տոներից է, որը նշվում է Զատիկից 14 շաբաթ հետո: Նախաքրիստոնեական Հայաստանում այս տոնը կապված էր հեթանոսական աստվածուհի Անահիտի հետ, որի տաճար ուխտագնացության էին գալիս և՛ երիտասարդները, և՛ ծերերը: Համաձայն ավանդույթի՝ Աստղիկը սեր է տարածում Հայաստանով մեկ՝ շաղ տալով վարդի թերթերով օծված ջուր և նվիրելով վարդեր: Վահագն աստվածը պահում և պաշտպանում է այդ սերը՝ պայքարելով չարի դեմ: Տոնը վերափոխվում է քրիստոնեության ընդունումից հետո: Ներկայումս Վարդավառի օրը մարդիկ միմյանց վրա ջուր են լցնում, ընդ որում՝ ոչ ոք չի դժգոհում այդ օրը:

(պաշտոնական տոն)
Նշվում է ապրիլի 7-ին
   Մայրության և գեղեցկության տոնը երկրորդ պաշտոնական տոնն է, նվիրված կանանց: Եթե մարտի 8-ը նվիրված է բոլոր կանանց, ապա ապրիլի 7-ը՝ միայն մայրերին: Մարդկանց մոտ տարածված է կարծիք, որ հայերն ունեն մեկ ամբողջ ամիս՝ նվիրված կանանց՝ մարտի 8-ից ապրիլի 7-ը:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է՝ մայիսի 9-ին
      Հաղթանակի օրը նշվում էր նախկին ԽՍՀՄ-ում, և ներկայումս այն նշվում է նաև Հայաստանում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի և մահացած զինվորներին հարգանքի տուրք մատուցելու օրերը տարբեր երկրներում նշվում են տարբեր օրերի։ Հայաստանում այս տոնը նշվում է մայիսի 9-ին։

Այս օրը հայ ժողովրդի համար կրկնակի խորհուրդ ունի: Խորհրդանշական զուգադիպությամբ, 1992 թվականի մայիսյան նույն օրը ազատագրվեց հայոց հինավուրց բերդաքաղաքը՝ Շուշին: Ամեն տարի այս օրը հայ ժողովուրդը երախտագիտությամբ հիշում և խորապես հարգում է Մեծ Հայրենականի և Արցախյան պատերազմի վետերաններին և բոլոր նրանց, ովքեր իրենց կյանքը տվել են հանուն ազատ ապագայի։

(կրոնական տոն)

Նշվում է օգոստոսին (շարժական տոն)

    Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին մեծ շուքով և հանդիսավորությամբ նշում է Ս. Աստվածածնի Վերափոխման տոնը, որը Հայ Եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից չորրորդն է և Տիրամորը նվիրված տոներից ամենահինը: Այս տոնը նվիրված է Ս. Աստվածածնին, ով քրիստոնեական հավատում կարևոր դեր ունի որպես Մարիամ Աստվածածին։

Վերափոխման տոնի ընթացում՝ Ս. Պատարագի ավարտին, բոլոր եկեղեցիներում կատարվում է խաղողօրհնության կարգ։ Այս օրը առավելագույնս օրհնվում է խաղողի ողկույզը, քանի որ Տերը խաղողի որթը բարձրացրեց ամենազորավոր ծառերից ավելի վեր և այն դարձավ խորհրդանշական: Հիսուսը Իրեն անվանեց Խաղողի որթ՝ համաձայն այս խոսքի՝ «Ես եմ ճշմարիտ որթատունկը» (Հովհ. 15:1):

(կրոնական տոն)
Նշվում է սեպտեմբերին (շարժական տոն)
   Խաչվերացը Հայ առաքելական եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից վերջինն է: Այն Խաչին նվիրված տոներից ամենակարևորն է, որովհետև նվիրված է գերությունից խաչի վերադարձի և փառաբանության հիշատակին: Հայաստանյայց Եկեղեցում Խաչվերացը տոնում են սեպտեմբերի 11-17-ն ընկած ժամանակահատվածում հանդիպող կիրակի օրը: Սուրբ Խաչը տոնվում է ի հիշատակ Տիրոջ խաչափայտի` պարսկական գերությունից Երուսաղեմ վերադարձի և Գողգոթայում կանգնեցման (վերացման): Այստեղից էլ տոնը կոչվում է Խաչվերաց:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է սեպտեմբերի 21-ին
  Անկախության օրը Հայաստանի պաշտոնական տոներից է: 1991 թվականին, 70 տարի խորհրդայնացումից հետո, Հայաստանի Հանրապետության վերականգնումը տեղի ունեցավ սովետական միությունից դուրս գալու վերաբերյալ համապետական հանրաքվեից հետո: