Տոներ

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է հուվարի 1-ին

    Նոր Տարին նշվում է մեկ ամբողջ շաբաթ՝ սկսած դեկտեմբերի 31-ից, որի ընթացքում ամանորյա ամբողջ սեղանը ծածկվում է տարբեր ուտեստներով և քաղցրավենիքներով: Տոնի ընթացքում մարդիկ փոխանակվում են նվերներով, ամանորյա մաղթանքներով և նրանց դռները միշտ բաց են լինում բոլորի առջև: Այցելությունները սկսվում են հունվարի 1 ից և շարունակվում են մինչև հունվարի 6-ը՝ Սուրբ Ծննդյան տոնը:

   Երեխաները հավատում են, որ Ձմեռ Պապը նվերներ է բերում Ամանորի նախօրեին, այդ իսկ պատճառով, նրանք Նոր Տարուց մի քանի օր առաջ նամակ են գրում Ձմեռ Պապին՝ նշելով ինչ նվեր են ցանկանում ստանալ:

(պաշտոնական, կրոնական տոն)

Նշվում է հունվարի 6-ին

     Սուրբ Ծնունդը՝ Քրիստոսի ծննդյան տոնը, նշվում է ամբողջ աշխարհում: Հայերը իրենց հերթին նշում են այս քրիստոնեական տոնը Աստվածահայտնության (մկրտության) տոնի հետ միասին և հաճախում են եկեղեցի: Ծիսակատարության մաս է կազմում «Ջրօրհնեքը, երբ ջուրը օրհնվում է սուրբ մյուռոնով՝ խորհրդանշելով Քրիստոսի մկրտությունը»: Տոնի առավել գեղեցիկ և բովանդակալից պահերը տեղի են ունենում ինչպես տանը, այնպես էլ եկեղեցում: Շատ ընտանիքներ հաճախում են եկեղեցի Սուրբ Ծննդյան նախօրեին և առավոտյան: Այնուհետև նրանք վայելում են ավանդական սուրբ ճաշը, որի ժամանակ հիմնականում մատուցում են ձուկ և կարագով պատրաստված բրինձ: Ընթրիքի հետ մատուցվում է նաև գինի:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է հուվարի 28-ին

 Հունվարի 28-ը Հայաստանի Հանրապետության տոնացույցում նշվում է որպես Բանակի օր: Այս օրը ունի մեծ կարևորություն հայ ժողովուրդի համար, քանի որ Հայոց բանակն է պետության ու ազգի միակ պաշտպանը և նրա հզորությունից է կախված հայ ժողովրդի ապագան:

 1992-ի հունվարի 28-ին ՀՀ Գերագույն խորհուրդը «Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության մասին» բանաձև ընդունեց, որն էլ դարձավ Ազգային բանակի ստեղծման սկիզբը:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է հունվարի 18-ից փետրվարի 23-ն ընկած ժամանակահատվածում (շարժական  տոն)

Սուրբ Սարգիս զորավարը հայոց ամենասիրելի սրբերից է և հատկապես մեծ ժողովրդականություն է վայելում երիտասարդների շրջանում: Այս տոնը նշվում է Զատիկի տոնից 63 օր առաջ՝ շաբաթ օրը՝ հունվարի 18-ից փետրվարի 23-ն ընկած ժամանակահատվածում: Տոնի նախօրեին երիտասարդները ուտում են աղի բլիթ՝ առանց ջուր խմելու, որպեսզի երազ տեսնեն: Նրանք հավատում են, որ Սուրբ Սարգիսը որոշում է իրենց ճակատագիրը և այն անձը, ով իրենց ջուր կտա երազում, կդառնա իրենց ապագա կողակիցը:

Այդ օրը ժողովրդական սովորույթներից է նաև փոխինդով լի մատուցարանը դնել տան տանիքին կամ պատշգամբին և սպասել Ս. Սարգիս զորավարի ձիու պայտի հետքին։ Ըստ ավանդույթի` Ս. Սարգիսը պետք է հրեշտակների ուղեկցությամբ անցնի և ում մատուցարանի մեջ դրված ալյուրի կամ փոխինդի մեջ թողնի իր սպիտակ ձիու պայտի հետքը, այդ տարի կիրականանա նրա երազանքը։

(կրոնական տոն)

Նշվում է փետրվարի 14-ին

Ըստ կրոնական ավանդության՝ այս տոնը կապված է Տիրոջ՝ կրակով գալստյան հետ: Հայոց եկեղեցին նշում է այն Փետրվարի 14-ին՝ Սուրբ Ծննդյան տոնից՝ հունվարի 6-ից  40 օր հետո, որից էլ առաջացել է այս տոնի անվանումը՝ «Տյառնընդառաջ»՝ Տիրոջն ընդառաջ: Հիմնական արարողությունը բաղկացած է խարույկից, որը խորհրդանշում է գարնան գալուստը:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է  մարտի  8-ին

  Կանանց միջազգային տոնը մեծ ժողովրդականություն է վայելում  հայերի մոտ: Տղամարդիկ նվերներ են նվիրում գեղեցիկ սեռի ներկայացուցիչներին, իսկ փողոցները պատվում են ծաղիկներով: Սովորաբար տոնը նշվում է ընկերական շրջապատում՝ սրճարաններ, ռեստորաններ այցելելով:

(կրոնական տոն)

Նշվում է մարտ-ապրիլ ընկած ժամանակահատվածում  (շարժական տոն)

    Սուրբ Զատիկը ամենասիրելի և ամենից սպասված տոնն է քրիստոնեական աշխարհում: Բոլոր մարդիկ ողջունում են միմյանց՝ «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց»,  «Օրհնյալ է հարությունը Քրիստոսի» խոսքերով: Մեծ Պահքի շրջանում՝ Զատիկից 40 օր առաջ, հայ ընտանիքները ոսպ կամ այլ հացահատիկ են դնում սկուտեղի վրա՝ ծակծված բամբակի բարակ շերտով, և պահում են տան լուսավոր վայրում մինչ ծիլերի հայտնվելը, որոնք խորհրդանշում են գարունը և բնության զարթոնքը: Այնուհետև սկուտեղի վրա դնում են ներկված ձվեր, որոնք զարդարում են Զատիկի սեղանը: 

(պաշտոնական տոն)
Նշվում է մայիսի 1-ին
   Մայիսի 1-ը, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ աշխարհի մի շարք երկրներում նշվում է որպես Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օր: Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օրն առաջին անգամ նշվել է 1890թ. Ավստրո-Հունգարիայում, Գերմանիայում, Դանիայում, Իսպանիայում, Իտալիայում, Բելգիայում, ԱՄՆ-ում եւ մի շարք այլ երկրներում:
      ԽՍՀՄ-ում մայիսի 1-ը երկար տարիներ համարվել է պետական տոն: Հայաստանում անկախության առաջին տարիներին տոնը չեղյալ համարվեց։ Ներկայումս այն կրկին տոն է հայերի համար և կոչվում է Աշխատավորի օր:

(պաշտոնական տոն)
Նշվում է մայիսի 28-ին
  1918 թվականի մայիսի 28-ին հայ ժողովուրդը վերականգնեց ազգային պետականությունը՝ շուրջ կես հազարամյակ կորցրած ինքնիշխանությունից հետո: Այս տոնակատարությունը նշանավորում է ՀՀ-ի անկախության սկիզբը: Ընդամենը 2 տարի տևած անկախությունից հետո՝ ՀՀ-ն ներառվեց ԽՍՀՄ-ի կազմում ավելի քան 70 տարով՝ պահպանելով հաջորդ սերնդի ինքնորոշման հույսը և ոգեշնչված ոգին:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է հուլիսի 5-ին
   ՀՀ Սահմանադրությունը ընդունվել է 1995 թվականի հուլիսի 5-ին համապետական հանրաքվեի միջոցով: Սահմանադրության օրը ՀՀ պաշտոնական տոներից է:

(կրոնական տոն)

Նշվում է հուլիսին (շարժական տոն)
  Ավանդական հայկական տոների շրջանակում, Վարդավառը հայկական առավել տարածված ամառային տոներից է, որը նշվում է Զատիկից 14 շաբաթ հետո: Նախաքրիստոնեական Հայաստանում այս տոնը կապված էր հեթանոսական աստվածուհի Անահիտի հետ, որի տաճար ուխտագնացության էին գալիս և՛ երիտասարդները, և՛ ծերերը: Համաձայն ավանդույթի՝ Աստղիկը սեր է տարածում Հայաստանով մեկ՝ շաղ տալով վարդի թերթերով օծված ջուր և նվիրելով վարդեր: Վահագն աստվածը պահում և պաշտպանում է այդ սերը՝ պայքարելով չարի դեմ: Տոնը վերափոխվում է քրիստոնեության ընդունումից հետո: Ներկայումս, Վարդավառի օրը մարդիկ միմյանց վրա ջուր են լցնում, ընդ որում՝ ոչ ոք չի դժգոհում այդ օրը:

(պաշտոնական տոն)
Նշվում է ապրիլի 7-ին
   Մայրության և գեղեցկության տոնը երկրորդ պաշտոնական տոնն է նվիրված կանանց: Եթե մարտի 8-ը նվիրված է բոլոր կանանց, ապա ապրիլի 7-ը՝ միայն մայրերին: Մարդկանց մոտ տարածված է, որ հայերն ունեն մեկ ամբողջ ամիս՝ նվիրված կանանց՝ մարտի 8-ից ապրիլի 7-ը:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է՝ մայիսի 9-ին
      Հաղթանակի օրը նշվում էր նախկին ԽՍՀՄ-ում և ներկայումս նաև ՀՀ-ում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի և մահացած զինվորներին հարգանքի տուրք մատուցելու օրերը տարբեր երկրներում նշվում են տարբեր օրերի: ՀՀ-ում այս տոնը նշվում է մայիսի 9-ին:
   Այս օրը հայ ժողովրդի համար կրկնակի խորհուրդ ունի: Խորհրդանշական զուգադիպությամբ 1992 թվականի մայիսյան նույն օրը ազատագրվեց հայոց հինավուրց բերդաքաղաքը՝ Շուշին: Ամեն տարի այս օրը հայ ժողովուրդը երախտագիտությամբ հիշում և խորապես հարգում է Մեծ Հայրենականի և Արցախյան պատերազմի վետերաններին և բոլոր նրանց, ովքեր իրենց կյանքն են տվել հանուն ազատ ապագայի։

(կրոնական տոն)

Նշվում է օգոստոսին (շարժական տոն)

    Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին մեծ շուքով և հանդիսավորությամբ է նշում Ս. Աստվածածնի Վերափոխման տոնը: Այն Հայ Եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից չորրորդն է և Տիրամորը նվիրված տոներից ամենահինը:
   Վերափոխման տոնին՝ հավարտ Ս. Պատարագի, բոլոր եկեղեցիներում կատարվում է խաղողօրհնության կարգ: Բոլոր պտուղներից առավել օրհնվում է խաղողի ողկույզը, քանի որ Տերը խաղողի որթը ամենազորավոր ծառերից ավելի վեր բարձրացրեց և պատվեց առավել, քան մյուս տնկիները՝ Իրեն Խաղողի որթ անվանելով՝ ըստ այն խոսքի, թե. «Ես եմ ճշմարիտ որթատունկը» (Հովհ. 15:1):

(կրոնական տոն)
Նշվում է սեպտեմբերին (շարժական տոն)
   Խաչվերացը Հայ առաքելական եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից վերջինն է: Այն Խաչին նվիրված տոներից ամենակարևորն է, որովհետև նվիրված է գերությունից խաչի վերադարձի և փառաբանության հիշատակին: Հայաստանյայց Եկեղեցում Խաչվերացը տոնում են սեպտեմբերի 11-17-ն ընկած ժամանակահատվածում հանդիպող կիրակի օրը: Սուրբ Խաչը տոնվում է ի հիշատակ Տիրոջ խաչափայտի` պարսկական գերությունից Երուսաղեմ վերադարձի և Գողգոթայում կանգնեցման (վերացման): Այստեղից էլ տոնը կոչվում է Խաչվերաց:

(պաշտոնական տոն)

Նշվում է սեպտեմբերի 21-ին
  Անկախության օրը ՀՀ-ում պաշտոնական տոն է: 1991 թվականին, շուրջ 70 տարի Խորհրդային միության կազմում մնալուց հետո, ՀՀ-ում անց է կացվում համապետական հանրաքվե, որից հետո ՀՀ-ն դուրս է գալիս ԽՍՀՄ-ի կազմից և ձեռք է բերում անկախություն: